W tym wpisie chciałabym się podzielić kilkoma przemyśleniami po konferencji naukowej nt. należytej staranności w VAT, która odbyła się w Poznaniu w gmachu Wydziału Prawa i Administracji UAM, a która została zorganizowana przez wspomniany Wydział Prawa i Administracji UAM we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce (Oddziałem Wielkopolskim).
Miałam przyjemność brać udział w dyskusji w panelu dotyczącym orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w zakresie tzw. należytej staranności w VAT.
Należyta staranność w VAT - wnioski
- Na gruncie orzecznictwa TSUE nie ulega wątpliwości, że podatnik, który nie wiedział i nie mógł wiedzieć o tym, że uczestniczy w oszukańczej transakcji nie może ponosić negatywnych konsekwencji w postaci odmowy prawa do odliczenia lub np. zakwestionowania stawki 0% przy WDT.
- Istnieje pewne oczekiwanie wobec podatnika, aby zachowywał się starannie, tj. podejmował pewne działania w kierunku weryfikacji kontrahenta. Środki, jakie ma przedsięwziąć podatnik, to tylko takie, których „można od niego racjonalnie oczekiwać”. Z drugiej strony, nie można od podatnika „generalnie wymagać, aby podejmował czynności, do których nie jest zobowiązany”.
- Ciężar dowodu w zakresie ustalenia, czy podatnik dochował należytej staranności lub nie spoczywa na organie podatkowym, nie na podatniku.
- Nie jest możliwe stworzenie uniwersalnego katalogu czynności, które są od podatnika oczekiwane, aby wykonał, tak aby mógł mieć pewność, że nie zostanie mu postawiony zarzut niedochowania należytej staranności.
- Praktyka pokazuje, że niejednokrotnie to podatnik mierzy się z nieuzasadnionym zarzutem dot. niedochowania należytej staranności, co w efekcie powoduje przerzucenie ciężaru dowodu w zakresie ustaleń co do dochowania należytej staranności na podatnika.
- W warunkach, w których nie ma otwartej dyskusji na temat oczekiwań administracji podatkowej co do czynności weryfikacyjnych, które podatnik powinien wykonywać w określonych okolicznościach, trudno o uzyskanie pewności stosowania prawa, w tym prawa do odliczenia VAT naliczonego, w przypadku kiedy są spełnione wszystkie warunki materialno-prawne takiego odliczenia.
Należyta staranność w VAT - wskazówki dla podatników
- Edukacja właścicieli firm oraz pracowników działów innych niż dział księgowości.
Księgowi z reguły mają świadomość zagadnienia należytej staranności, ale często nie uczestniczą w procesie nawiązywania współpracy z kontrahentem. W związku z tym, konieczne jest uświadomienie właścicieli, osób zarządzających i pracowników np. działu handlowego w zakresie okoliczności, które powinny wzbudzać wątpliwości co do wiarygodności kontrahenta z punktu widzenia VAT. - Tworzenie procedur wewnętrznych w zakresie weryfikowania kontrahentów i jej stosowanie.
Jest to jeden ze sposobów na zwiększenie wiarygodności podatnika w oczach organu podatkowego poprzez upewnienie się, że działania weryfikacyjne kontrahenta prowadzone są świadomie, sensownie i są odpowiednio udokumentowane.
