Usługi finansowe z wyboru opodatkowane VAT

Od 1 stycznia 2022 r. podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni mają możliwość wyboru opodatkowania świadczonych usług finansowych. Zmiana ta przez ekspertów oceniana co do zasady pozytywnie, wiąże się z jednym zasadniczym problemem – w świetle obowiązujących przepisów nie jest jasne, w którym momencie powstaje obowiązek podatkowy dla usług finansowych, w odniesieniu do których zrezygnowano ze zwolnienia z VAT.

Udostępnij wpis:

Warunki skorzystania z opcji opodatkowania usług finansowych

Ustawodawca wprowadził możliwość rezygnacji ze zwolnienia w art. 43 ust. 22 Ustawy VAT, gdzie czytamy:

Podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku usług, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41 [tj. m. in. transakcje dot. walut, usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi, usługi ubezpieczeniowe, udzielania kredytów i pożyczek, poręczeń, gwarancji – przyp. aut.], świadczonych na rzecz podatników, i wybrać ich opodatkowanie, pod warunkiem że:

jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny;
złoży naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne zawiadomienie o wyborze opodatkowania tych usług przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego rezygnuje ze zwolnienia.

Możliwość rezygnacji ze zwolnienia dotyczy zatem wyłącznie usług świadczonych na rzecz podatników, czyli co do zasady podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu Ustawy VAT, a poza tym warunkiem skorzystania z wyboru opodatkowania jest (1) posiadanie statusu podatnika VAT czynnego oraz (2) złożenie odpowiedniego zawiadomienia naczelnikowi urzędu skarbowego przed rozpoczęciem korzystania z opodatkowania usług. Warto zwrócić uwagę, że w dalszych ustępach art. 43 ustawodawca wprowadza konieczność korzystania z opodatkowania usług przez okres przynajmniej 2 lat. Jeżeli podatnik zrezygnuje z opodatkowania po wskazanych 2 latach, wówczas może ponownie skorzystać z opodatkowania dopiero po 2 latach stosowania zwolnienia.

Problem z momentem powstania obowiązku podatkowego

W odniesieniu do usług finansowych wyżej wymienionych Ustawa VAT przewiduje szczególny moment powstania obowiązku podatkowego: z chwilą otrzymania zapłaty, czyli „kasowo”. Przepis ten (mowa o art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e Ustawy VAT) odwołuje się jednak do „otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu świadczenia usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37-41„. Reguły wykładni w mojej ocenie nakazują odczytywać ten zapis w ten sposób, że szczególny, „kasowy” moment powstania obowiązku podatkowego dotyczy tylko takich usług ze wskazanego katalogu, które zgodnie ze wskazanymi przepisami są zwolnione od podatku, bo jeśli nie są zwolnione, to wówczas reguła ta nie może znaleźć zastosowania. Ustawodawca nie posługuje się bowiem pojęciem „usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 37-41„, lecz do „usług zwolnionych zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37-41„.

Wyłączenie zasady „kasowej” rozpoznawania obowiązku podatkowego w VAT w odniesieniu np. do usług pożyczek czy kredytów powodowałoby, że powinniśmy sięgnąć do zasady ogólnej, czyli do momentu wykonania usługi. Tylko w którym momencie zostaje wykonana np. usługa udzielenia pożyczki? Z chwilą przekazania środków pieniężnych? Naliczenia odsetek? Spłaty kapitału pożyczki (w końcu usługa polega na udostępnieniu środków pieniężnych do dysponowania na określony czas)? Czy może wraz z upływem terminu płatności odsetek? Podstawą opodatkowania w przypadku udzielenia pożyczki będzie oczywiście kwota należnych odsetek. Ale co w przypadku, gdy na moment otrzymania kwoty pożyczki nie znamy jeszcze kwoty naliczonych odsetek, bo nie wiemy, kiedy będzie spłacona, a z pożyczkobiorcą ustaliliśmy oprocentowanie w oparciu o np. wskaźnik WIBOR? Czy usługa udzielenia pożyczki może zostać uznana za usługę rozliczaną w okresach rozliczeniowych (tzw. usługę ciągłą)? Z pewnością nie bez znaczenia dla oceny będą tutaj zapisy poszczególnych umów, niemniej niezależnie od tego, trudno wskazać bez wątpliwości na jeden słuszny kierunek interpretacji.

Sytuacji nie poprawia fakt, że ustawodawca nie wprowadził żadnych przepisów przejściowych do reguł rezygnacji ze zwolnienia usług finansowych. Obowiązujące przepisy Ustawy VAT dot. momentu zastosowania zmienionej stawki podatku (tj. art. 41 ust. 14-14g Ustawy VAT) również nie rozstrzygają, który moment należałoby przyjąć jako moment wykonania usług finansowych.

Na dzień przygotowywania tego wpisu nie znajduję żadnej opublikowanej interpretacji indywidualnej, z której moglibyśmy się dowiedzieć, jakie jest podejście organów podatkowych do kwestii momentu wykonania usług finansowych opodatkowanych VAT w związku z rezygnacją ze zwolnienia, chociaż zakładam, że w najbliższym czasie usłyszymy o pierwszych wydanych interpretacjach w tej sprawie. Nie natrafiłam również na informacje dot. ewentualnych prac legislacyjnych nad dostosowaniem przepisów i doprecyzowaniem powyższej kwestii.

W przypadku gdy zrezygnowano ze zwolnienia z VAT w odniesieniu do usług finansowych, które stanowią dla danego podatnika powtarzalne transakcje, o istotnej wartości, najkorzystniej byłoby wystąpić o interpretację indywidualną.